‘Jij schrijft nog wel eens over taal’. Ze kijkt me aan en meteen de kring rond. ‘Weten jullie wat edik is?’ We hebben het over de streektaal die overal in ons land nog gesproken wordt maar die per plaats of streek weer anders is. Ik had tenminste nooit van edik gehoord, maar het werd in Groningen in de veengebieden wel gebruikt. Toen een jongetje in de brandnetels was gevallen was het brullen want dat jeukte verschrikkelijk. ‘Och, kom maor gauw hier mien jong dan dut opoe d’r wel effen edik op’, sprak de oma van het jongetje. Ze nam hem mee naar de keuken en er kwam een grote fles te voorschijn. Het jongetje was 6 jaar en begon al wat te lezen. Hij keek op het etiket van de fles en zei: ’Dat is geen edik opoe, kijk dan’, en sprak het moeilijke woord langzaam uit: ‘a… zijn staat er’. Ook de streektaal is aan het veranderen want veel kinderen leren het niet meer thuis. Spreken de ouders het misschien nog wel, de kinderen moeten ‘netjes Nederlands’ spreken.
Ik herinner me dat we in de 2e klas bij juffrouw Janning woorden moest aanvullen. Appie moest eerst: De appel is… riepe, zei hij. Er werd wat gegrinnikt. ‘Nee, Appie, het is: de appel is rijp’. Ik mocht er ook een. ‘Boontjes….. rijfelen’, vulde ik aan. Zo noemden wij dat thuis. Weer een lichte grinnik. Het bleek boontjes afhalen te wezen. Zoiets blijft je bij. Ik had het geluk dat er in de families Aartsen en Harwig Nederlands gesproken werd en leerde ik dat spelenderwijs ook. Ik denk dat het een hele overgang is wanneer je pas op je 4e en sommigen pas op hun 6e Nederlands gaat leren. Volgens neerlandicus en schrijver Wim Daniëls gaat het steeds verder achteruit met de streektaal. Het deed me toch plezier gisteravond toen één van de kandidaten bij de Slimste mens, die een tijdje in de Achterhoek had gewoond, toch een uitdrukking was bijgebleven: Ik bun sloerig in de rakkerd. Niemand wist wat het betekende. Zij nog wel: ‘Ik voel me niet erg lekker’.
Ik hoorde pas dat onderzoek heeft uitgewezen dat kinderen die tweetalig of meertalig opgroeien een voorsprong hebben in het leven. En daar hoort de streektaal ook bij. Mooi!
