‘Hebt jullie et ok ezeen in de nieje Landleven’, zei Aly al weer wat jaren geleden toen we ons verzamelden bij het Dorpshuis in Zuidbarge om naar de orchideeënkwekerij in Erica te gaan. Ja, de dames van onze vrouwengroep Hedera, toen nog Passage, stonden klaar.
‘Der staot een paar aardige verhaaltjes in, in’t Achterhoeks, van Hetty.’ Ik wist niet wat ik hoorde. ‘Verhalen?’, vroeg ik. ‘Jao aover schossteen vaegen en nog wat’. Ineens ging me een lichtje op. Meer dan een jaar geleden vroegen ze om een paar korte verhaaltjes in de streektaal, voor elke maand een paar. Voor de zomer zochten ze er nog een paar. En ik had er wel wat liggen. Allemaal ‘van heuren zeggen’. Zo stuurde ik er een stuk of wat op, maar het enige antwoord dat ik kreeg was dat ze de foto die ik er bij had gestuurd te weinig pixels had. Nou… meer konden we er ook niet van maken… van zo’n oud fotootje van de Voortmans. En nu ineens… Ik had de nieuwe Landleven nog niet eens ingekeken. Nou ja… Het fotootje hebben ze wat klein afgedrukt, maar toch een leuk idee dat jonge Anton nu na 80 jaar in Landleven staat . En verder zullen er vast meer in de familie zijn die het verhaal over de methode van het schoorsteen vegen van Gijs kennen.
Hier komt ie, maar nu het origineel.:
Toen jachtopzichter Gijs van Velthuizen op zijn verzoek in 1942 werd overgeplaatst van Wassenaar naar de Onzalige bossen e.o. ging hij in de kost bij Koos en Heintje van Middelkoop te De Steeg. Zoals te doen gebruikelijk moest op een bepaald moment hoognodig de schoorsteen van de boerderij worden geveegd (geschuumd). Anders loop je immers de kans op schoorsteenbrand! De handige jonge kostganger -Gijs van Velthuizen- wist er wel raad op. Hij gaf Koos in overweging om geen halsbrekende toeren uit te halen met een gammele ladder tegen het rieten dak.” Dat is niet goed voor het dekriet en daarbij levensgevaarlijk”, aldus Gijs. Hij wist wel een techniek om het varkentje snel en doeltreffend te wassen! “En waaruit mag die techniek dan bestaan”, vroeg Koos nieuwsgierig? Gijs was kort van stof en liet vervolgens weten: ”Dat zal je wel zien!” Terstond haalde de jonge jachtopzichter zijn jachtgeweer voor de dag en zette er twee proppen fijne hagel op. Hierna sommeerde hij Koos een emmer bij de hand te houden om de roetaanslag in op te vangen. Vervolgens knielde Gijs onder de schouw en schoot zijn hagelgeweer leeg in de schoorsteen. De loden hagelkorrels caramboleerden zich met geweld een weg door de schoorsteen naar boven. Uiteraard was Koos niet in staat om de massaal neerdalende roetdeeltjes in de emmer op te vangen. Gevolg: dat in no time de keuken zich vulde met één grote zwarte stofwolk. Men kon geen hand voor de ogen zien. Als het Sinterklaastijd was geweest kon Koos zo doorgaan voor Zwarte Piet!!! Heintje, de vrouw van Koos, was hier uiteraard niet blij mee. Het moreel van deze anekdote: Een schot hagel door de schoorsteen jagen blijkt een probaat middel -edoch- Gijs werd nimmer meer gevraagd!
Ik, Ton Heekelaar oud 67 jaar, kan mij nog goed herinneren wanneer Gijs dit voorval diverse keren gememoreerde.
Nabrander: Wij, bosmensen zijn bij voorkeur houtstokers. Ook toen ik trouwde en bijna 20 jaar, van 1971-1989, de jachtopzichterwoning in de Imbosch aan de Lange Juffer heb bewoond, bleef dat zo. Gevolg: ook regelmatig schoorsteen schumen. Indien Gijs hiervan lucht kreeg volgde steevast de geijkte kwinkslag met glimmende pretoogjes: “Moet ik soms even langs komen met het hagelgeweer!!!